امام زاده محسن همدان- هشتصدو بیست و چهارمین اثرملی ایران

امام زاده کوه همدان(امام زاده محسن ع)حسب نوشته بر روی صندوق مربوط به دوره صفوی(935ه) لیکن شجره نامه آن مانند شاهزاده حسین ع همدان است این امام زاده زیارتگاهی است واقع در یکی از دره  های سرسبز و خرم کوهستان الوند که در گدذشته آن دره به "ماوشان"  آوازه داشت.بناى این امامزاده در روستاى وفرجین در ۱۶ کیلومترى همدان واقع شده و به علت استقرار در یکى از دره‌هاى مصفا و دلگشاى دامنه کوه الوند به اما‌مزاده کوه یا امامزاده کوهستان نیز مشهور است. بنا از آثار دوره مغول و قرن هشتم هجرى است. ساختمان بقعه از جبهه بیرون به شکل مستطیل است. نماى آن از یک ایوان بزرگ که بر فراز ورودى مقبره احداث شده و اتاق‌هایى دو طبقه در دو سوى ایوان آن قرار دارد، تشکیل شده است. ساختمان مرکزى امامزاده مشتمل بر دو حرم پیوسته با دو گنبد دو پوششه است که پوشش دوم صحابه (شبستان اول) فرو ریخته است. پلان داخل مقبره از دو شبستان مربع شکل تشکیل شده است. شبستان اول محل دفن سه تن از صحابه حضرت امیر است که در فتح همدان در زمان خلیفه دوم در جنگ شرکت داشته‌اند و شبستان دوم نیز مدفن امامزاده محسن(ع) است..بر فراز هر دو شبستان، گنبدهایى به نسبت بزرگ ساخته شده است. نحوه تبدیل مربع به دایره، با کمک گوشواره‌هایى انجام گرفته است. دیوارهاى سکوى گور صحابه، پوشیده از کاشى‌هاى کوکبى، مثلثى، صلیبى و چند ضلعى است که حدود ۲۵۰ سانتى‌متر طول، ۱۵۰ سانتى‌متر عرض و يك متر ارتفاع دارند.
این شواهد نشان مى‌دهند که هر چند امروزه بناى امامزاده فاقد تزئینات است. ولى به یقین در زمان ساخت، ‌ داراى تزئینات و گچبرى بوده است. روى قبر امامزاده یک صندوق چوبى با حاشیه‌بندى و طرح‌هاى شکیل هندسى وجود دارد که در داخل حاشیه آن هویت امامزاده و صلوات بر محمد و آل‌محمد(ص) به گونه‌اى زیبا در میان گل بوته‌هاى ظریف تکرار شده و تاریخ ساخت آن نیز ۹۳۵ هجرى نوشته شده است. روى این صندوق ضریحى به نسبت بزرگ از چوب به صورت مشبک و گره‌بندى قرار گرفته است.به نسب‌نامه امامزاده - در یکى از شبستان‌هاى آن - به عنوان یکى از نوادگان امام حسن مجتبى(ع) به این صورت اشاره شده است: «محسن بن على النقى بن الحسین بن الحسن ... بن زیدبن الحسن المجتبى»(ع)این بنا تاکنون چند بار مرمت شده و شباهت زیادی به بنای "هفتاد و دو تن" در ساروق اراک دارد و به شماره 824 مورخه 5/10/47 در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است.