بی مهری به خانه های پر مهرتاریخی

معماری غنی ایرانی بیان کننده اوج فرهنگ و هنر و تمدن ایران و دستآورد بزرگی است که تاریخ بشر در رهگذر تاریخ از خود باقی نهاده است.آمیخته و فرآیندی از علم و هنر،ذوق و خلاقیت، ایمان و باور،که در راستای تمدن و فرهنگ و در رهگذر تاریخ و زمان زبان گویا همه دوران ها شد.  خانه‌هایی که در با مساحت زیاد آن‌ها و سبک معماری منحصربفرد بومی از دو قسمت اندرونی و بیرونی تشکیل می شدند  رنگ‌های به کار رفته در تزیینات ساختمان‌ها متأثر از ویژگی‌های اقلیم گرم و خشک و یا متناسب با شرایط بومی منطقه بود .غالب مصالح خانه ها گل و آجر و خشت و چوب ، علاوه بر توانایی‌های سازه‌ای و توجه به مسائل اقتصادی و تأمین مصالح از نقاط نزدیک، بهترین شکل بهره‌برداری از انرژی محیط را نشان نشان می دادند.سکویی بود و سردر ورودی که با هشتی، دالان، ایوان‌ها، حیاط و اتاق‌های اطراف آن،حوض، آشپزخانه، سرویس‌ها، جهت ساخت خانه، گودال باغچه، بام، سرابستان، زمستان نشین، تابستان نشین، بهار خواب، اتاق کرسی، پایاب، شوادان، شبستان، شناشیل، آب سرا و اتاق بادگیر-سکو به محلی در دو سوی در ورودی، برای استراحت در هنگام انتظار برای ورود یا گفت و گو با همسایه‌ها گفته می‌شد.

سر در ورودی هلال تزئینی روی در و تنها قسمت خارج از خانه است که اغلب کاشی‌کاری دارد و معمولاّ طوری ساخته می‌شدکه در زمستان‌ها مانع از ریزش برف و باران بوده و در تابستان‌ها نیز مانعی برای تابش مستقیم آفتاب به شمار می‌رفت.  بالای سردر آیاتی از قرآن کریم داشت تا هنگام ورود و خروج از زیر آیات قرآنی یا روایات و عبارات دینی عبور کننددر ورودی، در بیشتر خانه‌های سنتی، درهای ورودی دو لنگه و چوبی هستند و هر لنگه کوبه‌ای نیز دارد. زن‌ها با حلقه‌ صدای زیری و مردها کوبه چکشی شکل را که صدای بمی‌داشت بصدا در می آوردند.هشتی‌های خانه ها شکل هشت ضلعی یا نیمه هشت ضلعی و یا بیشتر مواقع 4 گوش داشت و عموماّ سکوهائی برای نشستن در آن طراحی شده است هشتی برای انشعاب قسمت‌های مختلف خانه و گاه برای دسترسی به چند خانه ساخته می‌شد. خانه‌های بزرگ، اندرونی و اقامتگاه‌های خدمتکاران نیز به هشتی راه برخی راهروی باریکیداشتند که با پیچ و خم وارد شونده را به حیاط هدایت می‌کرد.حیاط مرکزی همراه با ایوان در هر سمت، ویژگی بنا محسوب می شد واز گذشته‌های دور در معماری ایرانی به چشم می‌آمد. حیاط محلی برای برگزاری مراسم  مراسم مذهبی، عروسی ومعمولاً چهار گوش بود.هر حیاط معمولاً یک حوض و چند باغچه داشت   تالارها با گچبری، آئینه‌کاری، نقاشی روی گچ، مقرنس و با نقاشی روی چوب تزئین می‌شدندنشیمن، نشیمن هامحل تجمع افراد خانواده و مهمان‌های بسیار نزدیک به حساب می‌آمد. آشپزخانه مربع یا مستطیلشکل بودند.خانه ها اغلب آب انبار و چاه آب داشتند. مستراح ها (توالت) و حمام معمولا در سطح پایین‌تری قرار داشتندخانه‌ها، محور اصلی بنا، محور شمالی جنوبی داشتند فضاهای اصلی زندگی نیز در دو سمت شمالی و جنوب و فضاهائی که اهمیت کمتری داشت،فضای اصلی زمستان نشین ها برای ورود بیشتر نور خورشید اغلب پنجره‌های آن را از ارسی‌های بزرگ می‌ساختند. داخل فضاهای مرکزی با توجه به بسته بودن فضا، تزیینات پیچیده‌ای چون قطارهای مقرنس و آیینه کاری‌های بسیار پیچیده دیده می‌شودتابستان نشین نیز موقعیتی مانند زمستان نشین دارد با این تفاوت که در وجه جنوبی حیاط قرار گرفته است تا در تابستان از تابش مستقیم آفتاب در امان بماند و روی محور اصلی آن معمولاً فضای نیمه باز با تالار قرار می‌گرفت این تالارها و ایوان ها جز در مواقع بسیار سرد سال مهمترین فضایی زندگی در خانه بوده اند، و تزیینات داشته‌اند، اما با توجه به باز بودن و نفوذ گرد و خاک، از تزیینات بسیار پیچیده در آنها پرهیز و به نقوش ساده گچی در ترکیب با آجر یا سیم گل قناعت می‌شده است.بهار خواب هایی داشتند که خواب بهاری را بهاری تر می کرد. این فضاها بدون سقف در مجاورت حیاط و در طبقات بالاتر از اول ساخته می‌شده و شب‌های تابستان در آن می‌خوابیدند و بسته به محل استقرار آن، در ساعاتی که دیوارهای اطراف بر آن سایه مناسب می‌انداخته از آن استفاده شده و در بهار و پاییز در تمام ساعات روز و در تابستان شب‌ها قابل استفاده بود.اتاق کرسی در مجموعه زمستان نشین و اغلب در گوشه‌های این بخش که در و پنجره کمتری به حیاط داشت، در وسط اتاق، چال کرسی قرار داشته و ابعاد اتاق تابع ابعاد کرسی بوده، چون دیواره‌های آن برای تکیه دادن مورد استفاده قرار می‌گرفت.شاه نشین ها معمولآدر داخل اندرونی قرار داشتندو بزرگتر و با اهمیت‌تر ساخته می شد. پایاب محل دسترسی به آب قنات در حیاط خانه‌ها بود فرم آن هشتی که با اتاق ترکی یا کلمبه پوشانده و در مسیر قنات در مرکز آن یک حوض ساخته می شد .