مطلب خان مسجدی تاریخی وبدون سقف بر تارک هنرمعماری می درخشد

با اینکه ایرانیان درهنر و معماری رشد چشمگیری داشته و خالق عظیم ترین و با شکوه ترین بناهای تاریخ درجهان هستند با این حال دیدن برخی ازآثار درذهن بیننده هزاران سوال ایجاد می کند تا به راز و رمز و اهداف سازندگان آن پی ببرند. منارجنبان اصفهان با به حرکت درآمدن مناره هایش بلرزه در می آید هنوز راز و رمز هایش نامعلوم مانده و آنچه گفته می شود نوعی تحلیل باستان شناختی یا تحلیل تاریخی است.اما شاید درسرزمینی که زیگورات چغازنبیل به عنوان سمبل هنر و معماری دردوره ایلامیان کهن ساخته شده و دردوره هخامنشیان تخت جمشید و پاسارگاد ودردوره ساسانی کاخ فیروزآباد ومعبد با شکوه آناهیتای بیشاپور،دردوره پارت تیسفون و تخت سلیمان،ومعبدکنگاوررادرکارنامه درخشان هنرومعماری خود دارد چگونه بنایی با شکوه مانند مسجد مطلب خان رادرخوی ساخته است اما این بنا سقف ندارد؟

مساجد بی سقف سابقه دیرینه درتاریخ معماری ایران و دوره اسلامی دارند که نخست مسجد پیامبر ص بود که  سقف این مسجد را با استفاده از شاخ و برگ درختان نخل که روی داربست های چوبی سوار شده بود ساختند بنابراین در مناطقی که به لحاظ اقلیمی و آب و هوایی امکان احداث مساجد روباز وجود داشته باشد بعضی معمارها ترجیح می دهند مسجدشان را بدون سقف بنا کنند. دلیل دوم علاقمندی معماران به مساجد روباز این است که یکی از مستحبات در انتخاب مکان نماز و نیایش، روباز بودن و مسقف نبودن محل عبادت است. با همه این حرف ها شاید این موضوع هنوز برای مردم هنردوست ایران  عجیب باشد وسوال کنند  آیا مسجد روباز در کشور ما وجود دارد؟خوی را که سرزمین هزارمسجدخوانند مسجدی بانام مطلب خان دارد این مسجد زیبای مطلب در مرکز شهر خوی واقع شده و به فاصله حدوداً 30 متری بازار قدیمی و در كنار خیابان طالقانی در کنار چند مسجد قدیمی دیگر قرار گرفته است. یادگار مطلب خان درواقع متعلق به دوره ایلخانی است اما بعد از ویرانی در اوایل دوره قاجار تجدید بنا شده است.منطقه آذربایجان‌غربی، شهرستان خوی مشهور به دارالمومنین با داشتن مساجد و امامزاده‌ها و حسینیه‌های تاریخی یکی از شهرهای مهم در زمینه گردشگری مذهبی به شمار می‌رود.گفته شدکه  مسجد به عنوان بزرگترین مسجد روباز کشور در مرکز شهر خوی به فاصله 30 متری بازار قدیمی و در کنار خیابان طالقانی در مجاورت چند مسجد قدیمی قرار گرفته واز روی شواهد معماری، زمان ساختمان اولیه مسجد منسوب به دوره ایلخانی بوده که بر اثر انهدام بنا احتمالاً در اوایل قاجاریه مجدداً‌ بر روی بقایای اصلی و قبلی، ساختمان جدیدی ساخته شده است. تاریخ ساخت بنا 1255 هجری قمری است، مؤسس آن حاج مطلب‌خان بوده که ظاهراً زرگر مخصوص نایب‌السطنه عباس میرزا بوده و خطاب‌ خان به او داده شده است.ایوان ورودی مسجد طاق بلندی به ارتفاع حدود 25 متر دارد. این مسجد از یک شبستان بزرگ روباز با پلان مربع که دور تا دور آن از حجرات دو طبقه و شاه‌نشینهای رفیع ایرانی عظیم تشکیل شده است.تمام مصالح بکار رفته در بنا از روی پی از آجر انتخاب شده و جبهه بیرونی مسجد فاقد هر نوع تزئیناتی است و قسمتهای داخلی ایوان و طرفین ورودی آن در آجر چینی با پس و پیش کردن آجرها فرم خاصی به آن داده‌اند. مسجد حجتیه در خیابان شیخ مهدی و در ضلع شمال شرقی دروازه سنگی واقع شده و این نشانگر آن است که کاملاً با بافت بازار قدیمی در ارتباط بوده است و دارای بافت هم فرم بازار است بنا ی شبستان بزرگ روباز مربع شکلی دارد که دور تا دور آن را حجره‌های دو طبقه و شاه‌نشین‌های بلند و ایوانی عظیم احاطه کرده‌است. جبهه بیرونی و درونی این مسجد آجری بدون تزئینات است، قسمت‌های داخلی ایوان و طرفین ورودی آن در آجر چینی با پس و پیش نمودن آجرها فرم خاصی بدان داده‌اند و قسمت بالای محراب ورودی شبستان، با مقرنس‌های درشت گچی آرایش شده‌. در طبقه بالا و در چهار گوشه شبستان فضاهایی با نرده‌های چوبی برای نشستن زنان تعبیه شده و دسترسی به این فضاها از طریق پله‌هایی كه در چهارگوشه بنا وجود دارد تأمین شده است. بنا براین اسم مسجد برگرفته از نام حاج مطلب، زرگر مخصوص نایب السطنه عباس میرزا است که از روی احترام به او عنوان خان داده شده است.مسجد مطلب خان خوی ویژگی های معماری کم نظیر دیگری هم دارد که این مسجد را از دیگر مساجد تاریخی کشور متمایز کرده است؛ در واقع محراب این مسجد با 12.5 متر ارتفاع و ایوان آن با 25 متر ارتفاع از بلندترین محراب ها و ایوان های مساجد در ایران است